Hạnh Phúc Cần Được Nhắc Nhở: Nghệ Thuật Sống Giữa Những Tai Ương

Văn Hóa Cảnh Giác Ăn Sâu Vào Tiềm Thức

Từ thuở ấu thơ, chúng ta đã lớn lên trong một môi trường dày đặc những lời nhắc nhở, và gần như 100% những lời nhắc nhở đó đều gắn liền với nguy cơ và tai họa.

Thời tiết vừa se lạnh, mẹ đã dặn: “Nhớ mặc thêm áo, coi chừng cảm lạnh.” Vừa kết giao một người bạn mới, cha đã cảnh báo: “Cẩn thận đấy con, coi chừng bị lừa gạt.” Khi đạt được chút thành công, chưa kịp vui mừng, tất cả những người thương yêu đã đồng thanh: “Đừng kiêu ngạo! Sóng gió còn ở phía trước.”

Thậm chí, ngay cả trong những khoảnh khắc vui vẻ nhất, một giọng nói thầm kín trong tâm trí cũng tự nhủ: “Chớ mừng quá, khổ đau có thể ập đến ngay lập tức…”

Trong văn hóa Việt Nam, sự cẩn trọng được coi là một phẩm chất cốt lõi. Cổ nhân đã dạy: “Cẩn tắc vô ưu” (Cẩn thận thì không có điều lo lắng). Hay tục ngữ thường nhắc nhở: “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Những lời dạy này thấm sâu vào tiềm thức, tạo nên một “văn hóa cảnh giác” mãnh liệt. Chúng ta quen thuộc với sự nhắc nhở đến mức coi nó là bản năng sinh tồn, nhưng hậu tố của mọi lời nhắc nhở ấy dường như luôn là một tai ương tiềm tàng, khiến chính sự nhắc nhở cũng bị nhuốm màu lo âu.

Chúng ta đã quen với việc sống dưới cái bóng của những nỗi sợ hãi hữu hình và vô hình, chúng lơ lửng trên đầu như những cánh quạ không ngừng rình rập. Câu hỏi đặt ra là: Nếu chúng ta đã giỏi giang trong việc nhận ra và chuẩn bị cho khổ đau, tại sao chúng ta lại kém cỏi trong việc nhận ra và tận hưởng hạnh phúc?

I. Sự Bạc Bẽo Của Lời Nhắc Nhở Thiếu Hạnh Phúc

Các nhà hiền triết, các bậc tiền bối đã để lại cho chúng ta hàng vạn lời khuyên, nhưng hầu hết chúng đều tập trung vào việc né tránh khổ đau: Nhắc nhở tránh té ngã, nhắc nhở đề phòng lừa đảo, nhắc nhở giữ tâm bình thản trước vinh nhục…

Tuy nhiên, có vẻ như không ai nhắc nhở chúng ta về hạnh phúc. Phải chăng họ nghĩ rằng hạnh phúc là điều không cần phải dặn dò, là thứ tốt đẹp hiển nhiên sẽ được trân trọng? Hay họ quá tôn sùng máu và lửa, coi thường sự dễ chịu của cuộc sống an yên? Họ luôn đứng trên vách đá cheo leo, chỉ đường cho chúng ta thoát khỏi tai họa tương lai.

Nhưng, khoảng thời gian nằm giữa những khổ đau ấy là gì? Đó chính là Hạnh Phúc!

Chúng ta dành toàn bộ tâm trí để đề phòng khổ nạn, mà lại quá thờ ơ với việc nhắc nhở về hạnh phúc. Đây là một sự thiếu sót lớn trong triết lý sống.

II. Lãng Phí Khoảnh Khắc An Yên

Hãy tưởng tượng một đêm trăng rằm sáng vằng vặc, ánh trăng lạnh lẽo như bạc rót đầy không gian. Lời nhắc nhở chợt xuất hiện và nói: “Coi chừng bão lớn sắp tới!”

Thế là, chúng ta lập tức bỏ qua ánh trăng rằm tuyệt đẹp, vội vã chuẩn bị mọi thứ để đối phó với cơn bão. Trong tâm trạng thấp thỏm, lo âu, mắt mở to canh phòng, cơn bão lại lừng khừng như đàn cừu lạc, không biết đang lang thang nơi nào. Đến khi không thể chịu đựng nổi sự giày vò của việc chờ đợi tai ương, chúng ta thậm chí còn mong bão đến sớm cho xong chuyện.

Trong nhiều đêm, bão không hề tới. Chúng ta đã phụ lòng ánh trăng như bạc.

Khi cơn bão cuối cùng cũng đến, chúng ta bàng hoàng nhận ra, phần lớn sự chuẩn bị trước đó đều vô ích. Rủi ro có thể đề phòng chỉ là hữu hạn, trong khi tai ương bất ngờ trên đời lại là vô hạn. Chiến thắng thảm họa thường dựa vào sự ứng biến tức thời, tinh thần thép, chứ không phải sự lo lắng triền miên trước đó.

Khi đuôi cơn bão đã khuất xa, chúng ta dọn dẹp lại mái nhà tan hoang. Hơi thở chưa kịp đều, những lời nhắc nhở mới lại vang lên đầy khôn ngoan, và chúng ta lại bắt đầu một chu kỳ lo lắng, chờ đợi tai ương tiếp theo.

Cuộc đời luôn có những tai ương. Nhưng điều đáng nói là, hầu hết mọi người đã tôi luyện được sự bình tĩnh trước tai họa. Cái chúng ta chưa học được, chính là sự vui vẻ, hân hoan trong khoảng trống giữa các tai ương.

III. Hạnh Phúc Cần Được Học Hỏi

Tận hưởng hạnh phúc là một kỹ năng cần được học hỏi, và khoảnh khắc hạnh phúc sắp đến cần một sự nhắc nhở. Con người có thể tự nhiên học cách hưởng thụ khoái cảm giác quan, nhưng lại không thể tự nhiên nắm bắt được nhịp điệu của hạnh phúc tâm hồn. Niềm vui của linh hồn và sự thoải mái của thể xác giống như một cặp song sinh, đôi khi nương tựa vào nhau, nhưng đôi khi lại hoàn toàn đối lập.

Hạnh phúc là một sự rung động của tâm hồn. Nó giống như một đôi tai biết lắng nghe âm nhạc, cần phải được rèn luyện không ngừng. Nói một cách đơn giản nhất, hạnh phúc là khoảnh khắc không có khổ đau. Tần suất xuất hiện của nó không hề hiếm hoi như chúng ta vẫn tưởng.

Nhưng tại sao chúng ta lại bỏ lỡ nó?

Con người ta thường chỉ nhận ra cỗ xe vàng của hạnh phúc đã lăn bánh đi rất xa rồi, bèn cúi xuống nhặt những sợi bờm vàng còn sót lại trên mặt đất và thốt lên: “À, hóa ra ta đã từng gặp nó.”

Chúng ta thích hồi tưởng về những “mẫu vật” hạnh phúc đã qua, nhưng lại lơ là khoảnh khắc hạnh phúc đang khoác lớp sương mai, tỏa hương thơm ngát. Khi đó, chúng ta thường bước đi vội vã, lo trước lo sau, không biết đang bận rộn điều gì.

Đây là điều mà cổ nhân Việt Nam cũng đã răn dạy qua các câu chuyện về lòng tham và sự không biết đủ. Tục ngữ có câu: “Đứng núi này trông núi nọ”, chỉ trích thói quen không trân trọng những gì mình đang có, mà luôn hướng đến những điều xa vời, để rồi cuối cùng bỏ lỡ cả hạnh phúc ngay bên cạnh.

IV. Nhận Diện Những Dấu Hiệu Tinh Tế Của Hạnh Phúc

Thế giới có đài dự báo bão, dự báo dịch bệnh, dự báo động đất, nhưng không ai dự báo hạnh phúc. Thực ra, hạnh phúc cũng như vạn vật, đều có dấu hiệu riêng của nó.

Hạnh phúc thường là một điều mơ hồ, nhỏ giọt cam lộ một cách chừng mực. Bạn đừng bao giờ mong chờ một hạnh phúc lớn lao, kinh thiên động địa. Hạnh phúc phần lớn chỉ là những làn gió nhẹ nhàng phả vào mặt bạn.

Bạn cũng đừng cố gắng vặn vòi nước lớn hơn để hạnh phúc trôi tuột đi thật nhanh. Mà cần phải tĩnh lặng, dùng một tâm hồn bình thản để cảm nhận chân lý của hạnh phúc.

Hạnh phúc phần lớn là giản dị. Nó không rực sáng như pháo hiệu đỏ trên bầu trời cao. Nó khoác trên mình lớp áo màu sắc nguyên thủy, gần gũi và ấm áp bao bọc chúng ta.

Hạnh phúc không thích sự phù phiếm, thường giáng lâm trong những hoàn cảnh bình dị, thậm chí là tăm tối:

• Một miếng bánh san sẻ lúc đói nghèo, khi cả hai vợ chồng “Tát cạn bể Đông” (đồng lòng vượt qua khó khăn).
• Một ánh mắt tâm đầu ý hợp trong lúc hoạn nạn.
• Một cái xoa đầu thô ráp của người cha cần lao.
• Một mẩu giấy nhắn ấm áp của người thân.

Đó đều là những thứ hạnh phúc vô giá. Chúng giống như những viên hồng ngọc đính trên tấm lụa cũ, càng trở nên lấp lánh và nổi bật giữa sự tiêu điều. Tục ngữ có câu: “Một miếng khi đói bằng một gói khi no”, niềm vui và sự quý giá của một điều nhỏ bé được trao tặng đúng lúc, trong hoàn cảnh khó khăn, vượt xa giá trị vật chất của những thứ lớn lao có được khi sung túc.

V. Học Cách Khai Thác Tiết Diện Hình Thang Của Hạnh Phúc

Hạnh phúc đôi khi thích trêu đùa chúng ta, bằng cách ngụy trang mà đến. Cơ hội, tình bạn, thành công, đoàn tụ… tất cả đều rất giống hạnh phúc, nhưng chúng không đồng nghĩa với hạnh phúc.

Hạnh phúc sẽ mượn áo quần của chúng để dịu dàng xuất hiện. Chỉ khi lại gần, vén tấm màn che, ta mới nhận ra bên trong nó là một lõi thép cứng cỏi (tinh thần kiên định).

Hạnh phúc đôi khi rất ngắn ngủi, không giống như khổ đau thường bao phủ cả bầu trời. Nếu đặt khổ đau và hạnh phúc lên hai đầu cán cân cuộc đời, khổ đau có lẽ có khối lượng khổng lồ, còn hạnh phúc có thể chỉ là một mẩu khoáng sản nhỏ bé. Nhưng cán cân nhất định phải nghiêng về phía hạnh phúc, bởi vì nó chứa đựng vàng ròng của sự sống.

Hạnh phúc có một tiết diện hình thang: nó có thể được mở rộng hoặc thu hẹp, tùy thuộc vào việc bạn có biết trân trọng hay không.

Chúng ta cần nâng cao sự cảnh giác đối với hạnh phúc. Khi nó đến, hãy tận hưởng trọn vẹn từng phút giây với tất cả đam mê. Các nhà khoa học đã nghiên cứu rằng, kết quả của sự chú ý có chủ đích (có ý thức) tốt hơn nhiều so với sự chú ý vô ý (tự nhiên).

Mùa xuân đến, chúng ta cần tự nhủ: “Đây là mùa xuân!” Khi đó, lòng ta sẽ bừng lên một màu xanh non mơn mởn.

Khi hạnh phúc đến, chúng ta cần tự nhủ: “Hãy ghi nhớ khoảnh khắc này!” Hạnh phúc sẽ ở lại với chúng ta lâu hơn. Khi đó, chẳng phải chúng ta đã sở hữu được nhiều hạnh phúc hơn sao?

VI. Tận Hưởng Hiện Tại, Gạt Bỏ Lo Lắng Tương Lai

Trong mùa gặt hái bội thu, trước tiên đừng nghĩ đến những năm mất mùa có thể xảy ra. Chúng ta có cả một mùa đông dài để lo lắng về điều đó.

Hãy nhảy múa ca hát cùng bạn bè, lan tỏa niềm vui. Một khi hạt giống đã đáp lại mồ hôi, chúng ta có quyền đắm mình trong hạnh phúc. Đừng quan tâm đến sương gió sau này, hãy cứ đem lúa mì xay thành bột, nướng một chiếc bánh mì thơm lừng.

Giống như cổ nhân Việt Nam thường khuyên nhủ về sự lạc quan và sức mạnh của tinh thần sau thất bại: “Thua keo này bày keo khác”. Khổ đau là một keo thua, nhưng ta đã vượt qua. Hạnh phúc là keo thắng hiện tại, và ta có quyền tận hưởng trước khi chuẩn bị cho trận chiến tiếp theo.

Khi chúng ta hội ngộ cùng nhau từ muôn phương, xin đừng chần chừ vì khoảnh khắc chia ly sắp tới. Trong những tháng năm dài đằng đẵng sau này, sẽ có vô số đêm cô độc để một mình nếm trải nỗi sầu muộn.

Mỗi phút giây hiện tại, hãy để nó cháy lên như cồn nguyên chất, tạo thành ngọn lửa màu xanh lam nhạt của hạnh phúc, không để lại một chút cặn bã nào. Hãy cùng nâng ly, và nói: “Chúng ta đang hạnh phúc.”

VII. Hạnh Phúc Nằm Trong Từng Khoảnh Khắc Gần Gũi

Khi chúng ta quây quần bên cha mẹ già, dù tóc họ đã bạc trắng, dù họ đã yếu đi, bạn vẫn phải có can đảm tự nhủ: “Tôi đang rất hạnh phúc.”

Bởi vì lẽ vô thường của trời đất, sẽ có một ngày bạn vĩnh viễn mất đi họ, và sẽ vô hạn hối tiếc khoảng thời gian này.

Chúng ta cần nhớ đến lời răn dạy sâu sắc về công ơn sinh thành, đã được truyền tụng qua bao đời:

“Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.”

Sự hiện diện của họ, dù đã già nua, chính là một ngọn núi Thái Sơn vững chãi mà ta cần trân trọng. Hạnh phúc khi còn được tận hiếu là món quà lớn nhất.

Hạnh phúc không đồng bộ với tài sản, địa vị, danh vọng hay hôn nhân; nó chỉ là cảm nhận của riêng tâm hồn bạn.

Cho nên, khi chúng ta không có gì cả, chúng ta vẫn có thể nói: “Tôi đang hạnh phúc.” Bởi vì chúng ta vẫn còn một cơ thể khỏe mạnh.

Khi không còn được hưởng sự khỏe mạnh, những người dũng cảm nhất vẫn có thể mỉm cười và nói: “Tôi rất hạnh phúc.” Bởi vì tôi còn có một trái tim khỏe mạnh.

Thậm chí, khi trái tim không còn tồn tại, những cá nhân ưu tú nhất của nhân loại vẫn có thể cất tiếng nói vang vọng khắp vũ trụ: “Tôi rất hạnh phúc.” Bởi vì tôi đã từng được sống.

Hãy thường xuyên nhắc nhở bản thân về hạnh phúc, giống như trong những ngày giá lạnh, ta thường xuyên ngước nhìn mặt trời, trái tim ta sẽ không biết tự lúc nào trở nên ấm áp và bừng sáng.

Đó là sự lựa chọn: Chọn hạnh phúc, học cách tận hưởng nó, và dũng cảm đối diện với khổ đau khi nó đến.