Ít nói là tu dưỡng, im lặng là trí tuệ

Đời người tựa như một chuyến du hành dài, dòng bản đồ không trọn vẹn, con đường gấp khúc, bến bờ lục tục đổi thay. Người xưa thường nói: “Đường đời muôn lối, nhân tình vạn đoan”, còn Việt Nam ta lại có câu rất đời: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Đứng từ cửa khởi đầu, chẳng ai thấu biết bao điều chờ phía trước. Ta đi vì khát vọng, vì những điều muốn khám phá, nhưng đến cuối cùng mới thấy thứ đáng quý lại chính là tâm trạng khi nhìn cảnh vật, là phong thái khi tiếp xúc cuộc đời. Đẹp hay xấu nhiều khi không nằm ở cảnh sắc, mà nằm trong ánh mắt và hơi thở của kẻ thưởng ngoạn.

Những đoạn đường từng đi, bước chân đã vượt qua rồi thì sẽ thành phong cảnh phía sau lưng. Không thể quay đầu, càng chẳng thể dừng mãi ở một chỗ. Người dừng lại để tiếc cảnh trước mắt sẽ mất cơ hội ngắm cảnh đẹp sau này. Thế nên cổ nhân mới răn: “Đừng vì chút lợi nhỏ mà quên điều lớn lao phía trước”. Sự bình thản, sự tỉnh táo, sự an an nhiên nhiên trong từng bước mới là bí quyết để mỗi khoảnh khắc trở nên ý nghĩa. Vì thế mà dân gian răn: “Vội vàng chẳng được bền lâu”, an tĩnh trong tâm, thanh thản trong lòng, mới là gốc rễ của sự sống dài lâu.

Cuộc đời chẳng phải chỉ có một trạm dừng. Đi qua bao mùa nắng gió, ai rồi cũng sẽ đặt chân vào vô số bến bờ khác nhau. Nếu nội tâm đạt được sự tĩnh lặng, thì dù đứng nơi chốn bụi hồng ồn ã vẫn có thể lặng lẽ quan sát muôn sắc cuồn cuộn, vô sự mà an. Và dù sống giữa hơi thở cơm áo gạo tiền, giữa muôn vị đời chua cay ngọt đắng, ta vẫn có thể thấu đạt một sự điềm nhiên không vướng bận, như câu cha ông dạy: “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”.

Sự gặp gỡ trong đời có mối duyên, sự chia lìa có lẽ bởi chữ nợ. Người đến, thì ta mở lòng dang tay, người đi, ta mỉm cười tiễn biệt. Nhân gian vốn vô thường. Bang bạc tất cả trong lòng, ta giữ lấy sự bao dung, thì cảnh đời dù là rực rỡ chớp mắt như pháo hoa hay bình thản dài đằng đẵng như suối nguồn, tất đều hóa đẹp. Người xưa bảo rằng: “Thấy lợi đừng ham, thấy danh đừng vội”, càng có yêu thương bên trong tâm khảm thì càng cảm nhận được hơi ấm loài người. Tình yêu tựa như ngọn đèn, chiếu sáng kẻ trước mặt và sưởi ấm chính mình. Cảm ơn đời, cảm ơn người, cảm ơn những điều đến và đi. Câu tục ngữ xưa từng nói: “Lời chào cao hơn mâm cỗ”, tấm lòng hơn ngàn vạn món quà vật chất. Ngày có yêu thương là ngày hạnh phúc.

Con người, học nói chỉ cần một năm, nhưng học im lặng đôi khi cần cả đời. Bao người vấp ngã vì nhiều lời thừa thãi, bao kẻ thất bại vì nông nổi tự mãn. Dân gian nói: “Nói sớm nói tối không bằng nói đúng lúc”, một chữ sai có thể hỏng việc, một câu vụng có thể rối lòng. Accomplishing công danh khó bằng giữ lời, bởi cổ nhân từng thở dài: “Bệnh từ miệng vào, họa từ miệng ra”. Trong tiếng Việt lại có câu sắc bén hơn: “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.

Kẻ thật thông minh thường ít lời. Họ thấy rõ nhưng không lật tẩy, hiểu thấu nhưng không vạch mặt. Họ xử lý sóng gió bằng cái tĩnh, giải đố nhân tình bằng cái im. Nơi nào lời không thể chạm, nơi ấy im lặng trở thành vũ khí. Họ không tranh cãi vô ích, vì biết rằng tranh hơn thua đôi khi mất cả hòa khí. Người xưa dạy: “Khôn sống mống chết”, mà trong cái khôn của đời nhiều khi chính là biết khi nào nên ngậm miệng và để nụ cười tha bổng bản thân khỏi rắc rối. Người tranh cãi đến cùng thường chỉ thắng lời, còn người im lặng thường thắng lòng.

Tâm con người có lúc dâng sóng, cảm xúc ai chẳng nổi giận. Nhưng chính ngay thời khắc cuồng nộ nhất, điều ta nói ra dễ trở thành lưỡi dao vô hình. Có người sau cơn giận tựa như tỉnh mộng, ôm hối hận cả đời dài. Việt Nam ta có câu: “Giận quá mất khôn”. Một lời xúc phạm chuyển thành hố sâu nghìn trượng, chẳng dễ lấp lại. Một cơn nóng giận ném lời cay độc, hậu quả giống như tàn tro còn âm ỉ, cháy âm thầm trong lòng người bị thương.

Người sống quá thông minh, đôi khi mệt bởi chính trí tuệ của mình. Thế nên nhiều người chọn cách giả bộ ngây. Không phải không biết, mà biết mà không nói. Không phải không nhìn thấu, mà nhìn thấu mà không phơi bày. Lời nói chưa chắc giải quyết được gì, nhưng im lặng có thể cứu vãn tất cả. Tránh va chạm cũng là mở đường cho tương lai. Tổ tiên để lại câu: “Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe”. Đôi khi, biết mà im mới chính là cảnh giới cao nhất.

Ít lời không phải khiếp nhược. Im lặng không phải vô năng. Không nói không phải ngu khờ. Đó là một cách đặt tâm, là phương pháp tu dưỡng, là bề dày của trải nghiệm. Khi con người hiểu sức mạnh của im lặng, họ sẽ biết lùi một bước biển rộng trời cao, nhượng một câu gió mát trăng thanh. Cổ ngữ của ông cha khẳng định: “Chín bỏ làm mười”, nghĩa là lấy bao dung hóa giải, lấy mềm mỏng đối chọi cứng rắn. Người nhiều lời dễ phạm lỗi, “Họa từ miệng ra” vẫn luôn đúng từ xưa đến nay.

Sống ở đời, có người biết nhường, có người thích im lặng, có người biết bao bọc cảm xúc của người khác. Nhường bước không phải vì sợ, im lặng không phải vì ngu, bao dung không phải vì yếu. Đó là chiều sâu nội tâm, là trái tim có nhiều khoảng trống để dung chứa nhân thế. Người Việt có câu: “Một điều nhịn, chín điều lành”, bởi nhẫn nhịn thường đem lại bình an. Tha thứ chính là món quà ta tự trao cho lòng mình.

Còn sống trên đời, hãy tập ít nói, giữ miệng như giữ vàng. Đừng để lời nói thiếu suy nghĩ trở thành lưỡi dao cắt lên tâm người khác. Ở đời, có những vết thương do lời nói gây ra còn sâu hơn vết kim loại bén nhọn. Cha ông nhắc ta: “Vạ miệng là nặng nhất”. Vậy nên hãy cẩn trọng, đừng để lời thoát khỏi môi trước khi trí não kịp xem xét.

Con người trưởng thành không phải ở tuổi, mà ở sức nặng của im lặng và sự tinh tế trong lời nói. Ai cũng thích người biết lắng nghe, ai cũng quý người ít ồn ào. Người lời ít mà ý nhiều thường được trọng vọng hơn kẻ nói nhiều mà chẳng sâu. Người ít lời nhưng sâu sắc như giọt sương đầu ngọn cỏ, tuy nhỏ nhưng đủ làm sáng cả mảng xanh.

Trong các mối quan hệ, đôi khi im lặng lại là tấm khiên tốt nhất. Khi bị hiểu lầm, càng nói càng rối. Khi bị chỉ trích, càng giải thích càng sai. Người xưa mặn mà dạy: “Thanh giả tự thanh”, thứ trong sạch không cần la làng. Hãy tin thời gian là vị thẩm phán kiên định nhất, công bằng nhất.

Người biết im lặng sẽ không đánh mất bản thân trong tiếng ồn của thiên hạ. Họ không chạy theo thị phi, không vội vàng đáp trả, bởi hiểu một điều: thiên hạ vốn lắm lời, càng nhiều lời càng dễ tổn thương. Họ giữ tâm như nước, tiếp nhận nhưng không nhấn chìm, lặng lẽ mà lại mạnh mẽ nhất. Bởi nước mềm, nhưng xuyên đá.

Đời người vẹn trăm năm, miệng lưỡi người đời không đáng để ta tiêu hao sức lực. Hãy nhớ lời dân gian: “Nói có sách, mách có chứng”, còn chuyện thị phi thường chẳng có chứng cứ nào ngoài hơi thở cay nghiệt. Chỉ cần sống đúng lòng, ngay thẳng thì không sợ lời đồn vô cớ. Ai đủ tu dưỡng sẽ biết rằng kẻ nói sau lưng ta… luôn đứng sau ta.

Mỗi ngày đi qua, hãy tích đức từ lời nói. Miệng là cửa ngõ của họa phúc, giữ được nó là giữ được bình an. Xã hội biến động, người càng trưởng thành càng ít tranh luận. Không phải vì yếu, mà vì hiểu đạo lý rằng tranh thắng lời nhưng mất tình nghĩa chẳng đáng. Những người càng cao quý, càng nói như đáy giếng sâu, chỉ thốt khi cần và khi nói ra đều có trọng lượng. Người bình tĩnh nhiều khi chỉ mỉm cười, nhưng nụ cười ấy đủ làm tan mâu thuẫn.

Trải qua đau thương, con người trưởng thành từ chính im lặng. Tĩnh tại giúp ta nghe được tiếng lòng, thấu được nỗi khổ kẻ khác, nhìn được bản chất sự việc. Trong sự tĩnh ấy, ta hiểu thêm cuộc đời sau lớp vỏ ồn ào, biết người ngoài mặt không phải lúc nào cũng như lòng dạ, và hiểu bản thân cần gì thật sự. Khi không còn quá bận tâm lời ngoài, ta sẽ tự do, như câu cổ nhân Việt Nam: “Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến”.

Ít nói là tu dưỡng. Im lặng là trí tuệ. Ngậm miệng đúng lúc là phúc khí. Người xưa kết luận: “Lỡ lời là tai họa, giữ lời là phúc lành”. Một đời người, phúc không đến từ miệng nói nhiều, mà đến từ tấm lòng hiền hòa. Người biết giữ lời tích được đức, tránh được tai ương.

Hãy nhớ: ai có lòng thiện, trời đất sẽ ưu ái; ai biết yêu thương, đời sẽ ấm áp; ai ít lời sâu sắc, sẽ được kính trọng. Người sống một kiếp, điều đáng sợ nhất không phải nghèo khó mà là họa do lời nói. Thế nên học cách im lặng chính là học cách bảo vệ bản thân.

Sau cùng, hãy ghi lòng tạc dạ: sống thiện sẽ được thiện báo, ở hiền sẽ gặp lành. Người ít lời dễ tránh họa, người biết lắng nghe dễ gần phúc. Đời người tuy ngắn nhưng lời nói dài lâu, giữ khẩu đức thì ái tình bền, danh vọng sáng. Ít lời chính là cao quý. Im lặng chính là trí tuệ. Tâm an thì mọi sự an, miệng tịnh thì đời tịnh.